Hoe klinkt Afrikaans?

Margot Vanderstraeten interviewde in het jaar 2000 Riana over de verschillen tussen het Nederlands en het Afrikaans voor de krant De Standaard. Het artikel zelf heb ik niet meer, maar ik heb toen wel een paar citaten genoteerd die heel goed de verschillen en de ‘valse vrienden’ illustreren. Ik zet ze hier nog eens op een rijtje, met dank aan Margot!

Op het eerste gezicht lijkt het alsof de verschillen in een klein hoekje zitten. Paard wordt perd en taart wordt tert. Ook de talrijke sk's (,,sch- wat by ons met 'n sk- uitgespreek word'') en de vereenvoudigde werkwoordsvormen zijn kenmerkend. Maar: ,,ek treur nie omdat ons ons werkwoorde nie vervoeg nie'', zegt Riana Scheepers. ,,Dit is bloot hoe ons praat.''

Veel riskanter wordt als je te maken krijgt met valse vrienden in de taal. Het probleem schuilt daar in het connotatieverschil. Koelbloedig betekent in het Afrikaans ,,gewetenloos''. Maar in het Nederlands heeft het woord behalve ,,gewetenloos'' ook nog de betekenis ,,kalm, rustig''. Vaak en vakerig hebben niets te maken met ,,dikwijls'', wel met ,,slaap'' en ,,slaperig''.
Riana: Of, byvoorbeeld, my vriendin vertel ons van die ,,steekparty'' waarvan sy ooggetuie was. Ons almal val om van skrik en skok dat sy dit gesien het! Ons is onder die indruk dat sy seks gesien het! Steken betekent namelijk ,,neuken''. En een ,,gevecht'' is een geveg.

Vooral seksueel beladen woorden kunnen voor hilariteit, maar soms ook voor vervelende misverstanden zorgen.
Riana: Ik herinner me een gesprek aan een Nederlandstalige tafel. Op een bepaald moment vraagt een van mijn tafelgenoten mij of het in Zuid-Afrika gemakkelijk aanvaard wordt dat een vrouw met kinderen (ik dus) voor een leven zonder man kiest. En of ik me niet vaak alleen en eenzaam voel. Mijn antwoord daarop was: ,,Ik kom met mezelf goed klaar'', wat in het Afrikaans gewoon betekent dat je het goed met jezelf kunt vinden. Uit de daaropvolgende vreemde blikken en stijve ruggen kon ik evenwel opmaken dat mijn woorden op zijn minst dubbelzinnig waren.
Vorige week belde een Nederlandstalige vriendin bij wie ik een koffer had laten staan, me op. Ze vroeg wanneer ik mijn spullen kwam ophalen. Ik ben meteen en zwaar beledigd op de trein gestapt en was vastbesloten om mijn koffer mee te nemen en de vriendschap voorgoed achter te laten. Waarom? Omdat spullen in het Afrikaans overeenstemt met ,,troep, rotzooi''.
Geil is in het Afrikaans een synoniem voor vruchtbaar, zonder meer. Een geil seisoen is een vruchtbaar seizoen en een geile maaltijd is een degelijke, vetrijke maaltijd. Het Afrikaans schept veel nieuwe woorden. Webwerf is website, als ik een kroostrooster zoek, wil dat zeggen dat ik op zoek ben naar een babysitter, vrouwen in een kleefbroek dragen niets anders dan een legging, wij kennen geen paperclips maar gebruiken skuifspelde en ok werk op 'n skootrekenaar in plaats van op een laptop. Afrikaners spreken niet over aids maar over vigs: verworwe immuniteitsgebrek-sindroom. Ze sturen geen e-mail maar e-pos.